In april kunnen de bewoners van de Indische Buurt en het Oostelijk Havengebied een keuze maken uit de bij Oost Begroot ingediende projecten. Clubhaus Architecten heeft een projectaanvraag gedaan ter voorbereiding van een uitgebreider project voor het vergroenen en klimaatbestendig maken van de schoolpleinen in de Indische Buurt. 

Het bij Oost Begroot ingediende project is voor de school in de Bankastraat in de Indische Buurt. Dit voorstel van scholenkoepel Staij in samenwerking met Marjan van Herpen en Claudia Temperilli van Clubhaus Architecten, is voor het architectenbureau een proef voor een groter project voor alle schoolpleinen. Met projectpartners uit de buurt en de gemeente is dit uitgedacht voor de negen basisscholen, een MBO-school en een praktijkschool (PRO) in de Indische Buurt. De buurt heeft weinig groen en daardoor weinig biodiversiteit, en vooral veel steen. Vergroening is een eerste aanzet voor het klimaatbestendig maken van de buurt. Mogelijke klimaateffecten kunnen worden opgevangen en dragen zo bij aan de klimaatdoelen. Het realiseren van verkoeling bij hoge temperaturen is onderdeel van dit projectvoorstel. In de zomer van 2022 werd in deze buurt met 37,6 graden de hoogste temperatuur van Amsterdam gemeten.
Marjan en Claudia halen hun inspiratie als architect uit de natuur en zoeken verbinding tussen stad en natuur. Met op de natuur gebaseerde oplossingen kan worden bijgedragen aan het koeler houden van straten, huizen en scholen. 

Uitgangspunten van de architecten

Clubhaus Architecten staat voor een open samenleving waar iedereen zich welkom voelt, aldus de website. Als geëngageerde architecten willen ze de gebouwde omgeving verbeteren voor een gezonde samenleving. Het accent ligt op het overgangsgebied van de openbare ruimte naar de binnenruimte. Voor toegankelijke ruimtes waar mensen willen en durven samenkomen en zich thuisvoelen. In een zich uitbreidende stad willen zij gebouwen maken met publieke functies, zowel tijdelijk als permanent. Van de geborgenheid van een sauna tot het herbestemmen van een vliegveld. Zoals ze het zelf verwoorden: ‘Wij initiëren onderzoek en gebruiken ontwerpend onderzoek voor de vragen die ons gesteld worden. We richten ons in beeld en taal op een nieuw repertoire voor een circulaire economie. We zijn een compact en toegewijd bureau en door ons lief en kundig netwerk kunnen we complexe projecten aan. We zijn moedig en zorgvuldig. Wij bundelen onze krachten om belangwekkende projecten met vertrouwen aan te nemen. Samen hebben we gedegen kennis en een vrije ontwerpbenadering in huis. Realiteit en droom komen samen.’

Staalkaart

Het realiseren van het project voor alle scholen heeft een wat langere adem nodig dan dat voor de eerste school in de Bankastraat. Hopelijk kan dit deelproject gefinancierd worden uit het budget van Oost Begroot. Gekoppeld aan duurzaam bouwen, ondersteunen van het onderwijs en uitgebreide vergroening, is het uitvoeren van de plannen ook gebaseerd op het enthousiasme om als architect bij te kunnen dragen aan de buurt waarin ze werken. Het idee om aan de slag te gaan met de scholen is daar het resultaat van.
Het uitgebreide project Kruisbestuiven (www.clbhs.eu/news) wil met tijdelijke en eenvoudige architectonische ingrepen een klimaat(leer)machine van de bestaande schoolgebouwen maken en de gemeente Amsterdam en scholenkoepels verleiden om ‘kruisbestuiving’ tussen de scholen toe te passen Het is een netwerk van scholen op weg naar een aanpassing aan klimaatverandering nu en in de toekomst. De basis hiervoor wordt gelegd met een enthousiast netwerk in de Indische Buurt in Amsterdam-Oost. Met nature based solutions, oftewel natuurlijke oplossingen, gaan ze testen wat het beste werkt voor een beter binnen- én buitenklimaat.

In samenwerking met het ROC van Amsterdam is aan het project ook een leerproject gekoppeld voor studenten van dit opleidingencentrum. De studenten krijgen les over en werken met duurzame materialen en technieken. Deze kennis hebben ze nodig om te kunnen werken aan duurzame oplossingen als regenwateropslag. Door de aanleg van waterbassins kan wateroverlast worden voorkomen, de druk op het riool worden verminderd en gezorgd worden voor een buffer voor droge perioden. Regenwater kan bijvoorbeeld gebruikt worden om tuinen en groene lesruimtes te bewateren en om toiletten door te spoelen. Ook een visvijver en een vogeldrinkplaats behoren tot de mogelijkheden om de omgeving van een school te vergroenen en te verduurzamen. 

Voor de start van het uitvoeren van het totale project wordt eerst in een oriënteringsfase gewerkt aan een architectonisch vooronderzoek bij drie schoolgebouwen die in verschillende periodes zijn gebouwd. 

Bij dit onderzoek zijn de leerlingen betrokken, samen met ROC-studenten. De studenten gaan werken aan een proefopstelling met duurzame materialen, het ontwikkelen van opslag van water en het realiseren van schooltuinen op, aan of bij de school. Met de staalkaart kunnen scholen in samenwerking met de architecten en studenten onderzoek doen naar de architectonische staat van de school, om op basis daarvan een plan op te stellen om de school en de omgeving te verbeteren.
Deze staalkaart met acht verschillende ingrepen is gemaakt voor variaties van de proefopstellingen. De staalkaart laat zien wat de mogelijkheden zijn, met aanpassingen die zich economisch en als bouwmogelijkheid nog moeten bewijzen. Per school worden oplossingen gekozen die haalbaar en passend zijn. De betrokken scholen vormen samen een lerend netwerk.
Met de ingrediënten van de staalkaart kunnen de scholen aan de slag gaan. Met het toepassen van verschillende ingrepen ontstaat een prettiger en natuurlijker binnen- en buitenklimaat. Er is meer ruimte voor flora en fauna én aantrekkelijke plekken voor buitenlessen. In het project worden de leerlingen direct betrokken. In workshops leren zij wat klimaat(verandering) voor de mens en zijn omgeving betekent en hoe het leven in een stenige buurt duurzamer kan. Meer buiten zijn en met je handen werken kan ook een positief effect hebben op leerprestaties.

2. Kinderen inspecteren de omgeving van hun school

De mogelijkheden die op de staalkaart worden aangeboden zijn heel divers. Voor de beheersing van de temperaturen in de school kan gedacht worden aan planten en moestuinen op het dak, waarmee ook meteen buitenlesruimte wordt aangelegd. Tegelijkertijd is dit voor insecten en vogels een veilige plek met voedsel. Dit kan ook de verbinding met de parken in de buurt vergroten, en zo de biodiversiteit bevorderen.
Met dit project wordt kennis opgedaan over noodzakelijke ingrepen in de stad. Studenten worden  opgeleid om klimaatverandering beheersbaar te maken en af te zwakken. Op de scholen kunnen de kinderen in de lesprogramma’s leren van de effecten van hun duurzame school. Kinderen worden zich al jong bewust van de noodzaak en vanzelfsprekendheid van verduurzamen en de schoolgebouwen worden een aanjager voor meer verbeteringen.

In de loop van de tijd kunnen effecten vergeleken worden en is er niet alleen kruisbestuiving tussen de scholen onderling, maar kan ook de buurt ervan profiteren. 

Bewoners van de Indische Buurt en het Oostelijk Havengebied kunnen nog tot 23 april stemmen op de projecten van hun keuze uit de bij Oost Begroot ingediende projectvoorstellen. www.oostbegroot.nl

FOTO ARCHITECTEN: BJÖRN MARTENS

OVERIG BEELD: CLUBHAUS ARCHITECTEN

Foto bovenaan de pagina: Clubhaus Architecten, vlnr Tyrese Duurham, Marjan van Herpen, Meryam Mirza, Claudia Temperilli

3. Kinderen maken een voorstel voor het groen rond hun school

deel dit artikel: