FOTO’S: KATJA EFFETING, JOHN GUNDLACH, LOFOTO
Dit keer geen aflevering over woonschepen in het verspreidingsgebied van de IJopener, maar een verhaal over wonen op het water. In het Borneo Architectuur Centrum is hierover een expositie geopend. Doel: de bezoekers informeren en inspireren, en proberen een debat op gang te brengen.
‘Waarom we op het water wonen – ja, goeie vraag. Het is de beleving van vrijheid die je daar sterker voelt dan in een huis aan de wal. En het licht hè, de schittering van de zon op het water, het weer en de seizoenen die we hier intenser ervaren.’ Dat vertelden de bewoners van een oud woonschip in het Oostelijk Havengebied toen buurtmagazine de IJopener bij hen langs kwam voor een artikel in de serie Markante Schepen (in februari 2021 begonnen).
Ze woonden al vele jaren op hun schip. Dat was langzaam zo gegroeid: een combinatie van toeval, te weinig geld voor een huis, een roestbak die ze in een hoekje van de haven zagen liggen en zelf wilden opknappen, en een ligplaats die gratis was. Zo werden ze woonbootbewoners. Een beetje de nomaden van de buurt, die om hen heen groeide en groeide. Ze hoorden erbij maar soms werden ze ook met de nek aangekeken, zoals in heel Amsterdam. De zigeuners van het water; mensen die je liever uit de weg ging.
Meer waardering
Dat is nu heel anders. ‘Wonen op het water, vroeger toch een beetje taboe, wordt nu juist op prijs gesteld’, zegt woonbootarchitect Bob Ronday. Hij is gespecialiseerd in het ontwerpen van waterwoningen en is een van de initiatiefnemers van de net geopende tentoonstelling Over drijven in Mokum. Hoe wordt er in Amsterdam op en bij het water gewoond? De expositie is te zien in het Borneo Architectuur Centrum op Borneo-eiland in het Oostelijk Havengebied. In de voormalige havenbekkens daar en de omliggende vaarten liggen een paar honderd woonboten (veelal verbouwde oude vrachtschepen) en woonarken (woningen die doorgaans op een betonnen casco zijn gebouwd). In heel Amsterdam liggen naar schatting van de gemeente zo’n 2.500 woonboten.
Waar komt die toenemende waardering voor wonen op het water vandaan? Volgens Bob Ronday heeft dat onder andere te maken met de sterke verbetering van de waterkwaliteit. ‘Zwemmen in het IJ-water en zelfs in de grachten is mogelijk’, zegt hij. Het kan ook zijn dat het debat over klimaat, duurzaamheid en ecologie de grotere appreciatie voor waterwonen in de kaart speelt. Hoe dan ook, de timing van de expositie is goed. Woonschepen, arken en waterwoningen staan volop in de belangstelling. De prijzen van dit ‘roerend’ goed hebben de fenomenale prijsstijgingen van onroerend goed aan de wal gevolgd. In Amsterdam kan een mooie woonark met een vaste ligplaats zomaar vele honderdduizenden euro’s kosten of opbrengen.
Hoop op discussie
Bob Ronday hoopt met de tentoonstelling ‘allereerst de bezoekers over de vele aspecten van wonen op het water te informeren en ze inspiratie te laten opdoen.’ Daarnaast zou hij graag een discussie erover op gang brengen. ‘De veranderingen op het gebied van waterwonen zijn de laatste jaren groot geweest. Oude woonboten en arken hebben zich ontwikkeld tot volwaardige woningen die een dito gemeentelijke aanpak verdienen. Door de snelle ontwikkelingen is het logisch dat het beleid achteraf komt. Ik bepleit een duurzame planning voor deze bijzondere vorm van wonen. Vergeet niet: wonen op het water is beeldbepalend voor Amsterdam. Geen plaatje van de stad of er staat wel een woonboot op.’
Onderwerp van discussie zou bijvoorbeeld het type woonboten kunnen zijn en de veranderingen die deze in de loop der jaren hebben ondergaan. In het Oostelijk Havengebied, op plekken als de Borneo-, Java- en Levantkade, liggen nu nog voornamelijk woonschepen die ooit als vracht- of passagiersvaarder hebben gediend. ‘Hoe lang kun je dat volhouden?’, vraagt Ronday zich af. ‘Ik snap de romantiek van zo’n oude klipper of veerboot. Maar gaan ze nog eens honderd jaar mee? Zijn ze te behouden, ook met het oog op de energietransitie? Nu al is er een trend naar gloednieuwe woonboten die eruit zien als schepen maar die nooit hebben gevaren.’
Steigereiland
Gevraagd naar zijn favoriete woonboot of woonbootbuurt, zegt Bob Ronday dat hij vol lof is over hoe Steigereiland op IJburg tot stand is gekomen. Daar vind je onder andere de Waterbuurt, een spraakmakende gemeenschap van drijvende woningen aan steigers. Iets verderop zijn plannen voor weer nieuwe waterwoningen. Ronday: ‘Het is een prestatie van formaat. Er is enorm veel moeite voor gedaan en het is schitterend om te zien hoe hier uiteindelijk een hele waterwoonwijk van internationale allure is ontstaan.’
Over drijven in Mokum. Hoe wordt er in Amsterdam op en bij het water gewoond? is tot voorjaar 2023 te zien in het Borneo Architectuur Centrum, R.J.H. Fortuynplein 4, Borneo-eiland.
www.bac-amsterdam.nl