In 2017 begon de gemeente met het monitoren van energiearmoede. Dat Amsterdam hier al vijf jaar onderzoek naar doet laat zien dat het begrip al langer op de politieke agenda staat. Toch had een jaar geleden niemand verwacht dat energiearmoede hét thema van Prinsjesdag 2022 zou worden.
Hoewel de snelheid van de prijsstijging van gas voor iedereen als een verrassing kwam, reageerde Nederland wel opvallend traag. Al in oktober 2021, ruim voor de Russische invasie van Oekraïne, kondigde Frankrijk aan de gasprijzen te bevriezen om huishoudens te beschermen tegen de stijgende prijzen. Op Europees niveau verzette het kabinet zich in eerste instantie nog tegen een energieplafond, maar met de naderende winter en geen zicht op dalende prijzen ging de regering in de troonrede alsnog door de knieën.
Uit het Amsterdamse coalitieakkoord in mei blijkt al de urgentie. 32 miljoen euro wordt uitgetrokken om de slechtst geïsoleerde woningen aan te pakken. Hierbij wordt volgens Het Parool met name gekeken naar ‘kwetsbare buurten in Nieuw-West, Zuidoost en Noord’. Voor IJopener reden om te onderzoeken waarom isolatie en energiearmoede in Oost minder prioriteit krijgen.
Het onderzoek Energiearmoede in Amsterdam 2021 biedt houvast. Met zeven procent van de huishoudens levend in energiearmoede scoort Amsterdam-Oost van alle stadsdelen het minst slecht. Dit komt ook overeen met de gegevens van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC) over de energielabels van corporatiewoningen. Slechts een klein deel van deze woningen in de Indische Buurt, het Oostelijk Havengebied en IJburg scoort een label lager dan C (op een schaal van A++++ tot G).
In gesprek met onderzoeker Feiko de Grip van bureau Onderzoek & Statistiek blijkt welke indicatoren doorslaggevend zijn voor deze relatief goede score. De belangrijkste voorspeller voor het percentage bewoners dat te maken heeft met energiearmoede is weinig verrassend: inkomen. In het onderzoek zijn lagere inkomens gedefinieerd als huishoudens met een inkomen onder de huurtoeslaggrens. In het Oostelijk Havengebied en IJburg ligt dit aandeel fors lager dan in Nieuw-West en Amsterdam Zuidoost. Voor Amsterdam-Noord bestaat nog een aparte, complicerende factor, legt De Grip uit: ‘In dit stadsdeel wonen relatief veel mensen met lagere inkomens in rijtjeshuizen die matig geïsoleerd zijn. Door het grote aantal buitenmuren en het dakoppervlak gaat daar veel energie verloren.’ Dit blijkt ook uit de gegevens van AFWC: In de Van der Pekbuurt is het dramatisch gesteld met de energielabels van corporatiewoningen vergeleken met de situatie in de Indische Buurt.
De monitor van de gemeente komt niet tot stand door een analyse van data over energieverbruik en inkomens, maar ontleent zijn data aan de Wonen in Amsterdam enquête, afgenomen onder ruim 20.000 huishoudens. De Grip legt uit dat enquêteonderzoek weliswaar een bepaalde foutmarge met zich meebrengt, maar wel een gedetailleerd en actueel beeld op huishoudniveau oplevert. ‘We vragen in deze enquête naar het inkomen en de maandelijkse energielasten. Het is dus zelf gerapporteerd door huishoudens. Dit heeft als voordeel dat je een actueler beeld krijgt, omdat de registraties van inkomen en energieverbruik twee jaar achterlopen.’
De meest recente monitor geeft nog geen goed beeld van de huidige situatie. De peildatum van de enquête was mei 2021 en bevat niet de prijsexplosie die in de zomer van 2021 is ingezet. In afwachting van de enquête van volgend jaar kan De Grip nog geen uitspraken doen over het percentage Amsterdamse huishoudens waar sprake is van energiearmoede. Maar hij verwacht wel dat dit zomaar 50 procent hoger kan liggen.
De verduurzaming van corporatiewoningen in de Indische Buurt door Eigen Haard, de Alliantie en Ymere was de afgelopen jaren dus zichtbaar effectief in armoedebestrijding. Maar is het dit jaar nog genoeg? Eigen Haard geeft in een reactie aan dat de huurachterstanden nu nog niet stijgen, maar dat er wel rekening mee wordt gehouden dat dit nog kan gaan komen. ‘Het leven wordt nu aan alle kanten duurder, ook voor onze huurders.’
Enkele grotere complexen in de Indische Buurt met energielabel D of lager zijn onder andere de appartementencomplexen van Ymere aan het Kramatplein en de Benkoelenstraat en het huizenblok van de Alliantie gelegen tussen de Soenda- en de Djambistraat. Ymere en de Alliantie waren beide niet bereikbaar voor commentaar, maar met het oog op het voorstel van GroenLinks en PvdA om huurders van slecht geïsoleerde panden huurkorting te bieden, zullen ook zij zich gedwongen voelen de laatste kieren in de Indische Buurt te dichten.