Een bewonersplan voor een park op de kop van het Java-eiland moet de gemeente wakker schudden: kom je belofte na. Een park op die plek past in de trend van stedelijke vergroening en is goed voor een koeler microklimaat.

Amsterdam en zijn plannen – je kunt er een boek over schrijven. Over al die ideeën die het nooit haalden. Die gelanceerd werden en in een la verdwenen: ondoordacht, geen geld, politiek omstreden. Maar altijd weer wekt de gemeente verwachtingen met plannen.
In januari 2018 zei VVD-wethouder Eric van der Burg (Ruimtelijke Ordening) in Het Parool dat er op de kop van het Java-eiland in het Oostelijk Havengebied een park zou komen. Niet zomaar een plantsoentje, nee, ‘een hoogwaardig kwalitatief stadspark zoals Battery Park in New York’. De aanleg zou in combinatie gebeuren met de bouw van een brug van die plek naar Noord. Waarmee er, volgens Het Parool, ‘een invulling is voor de nu verwaarloosde maar door de buurtbewoners gekoesterde lege ruimte in het hart van het IJ’.
Dat was vier en een half jaar geleden. Voorjaar 2022: de brug over het IJ wordt waarschijnlijk verplaatst naar het Azartplein en van het parkplan is weinig meer vernomen. De buurt lijkt blij gemaakt met een dooie mus. De kop van Java ligt er nog net zo verwaarloosd bij als voorheen, behalve dat er nu in een hotelschip Oekraïense vluchtelingen zitten. Maar dat is tijdelijk. Wat niet tijdelijk is, zijn de wensen van de buurt. De bewoners hebben Van der Burgs uitlatingen goed onthouden. Ze willen een park – dat is immers toegezegd.
Nu ligt er een nieuw plan voor een park, maar dit keer komt het vanuit de burgerij op Java-eiland zelf. Bottom-up, zoals dat heet. Bert Kommerij, buurtbewoner, schrijver en zelfbenoemd ‘kop-deskundige’, kan er gedreven over vertellen. Ondanks het feit dat de gemeentelijke besluiteloosheid hem soms cynisch maakt. ‘Het is te gek voor woorden dat een van de mooiste plekken van Amsterdam er nog steeds zo bij ligt. De buurt heeft daarom echt zijn best gedaan om met een haalbaar plan te komen’, zegt hij.
Kommerij vertelt dat een brede groep van buurtbewoners zich intensief heeft beziggehouden met de herinrichting van de kop van Java. Als medeinitiatiefnemers noemt hij Tine Wiegman (Stadsdorp Java-eiland), Anja Saris (buurttuin), Jip van Leeuwen (buurtsoos), Nico Evers (Hotel Jakarta) en landschapsarchitect en stedenbouwkundige Huub Juurlink. Die laatste maakte in samenspraak met een groep van vijftig bewoners schetsen van hoe het park eruit kan zien. Ook hij noemt het een haalbaar plan. ‘Dit kan de gemeente eigenlijk niet weigeren. Ze hebben de verplichting om iets te doen.’
De charme van het parkplan dat de buurt aan de gemeente presenteert ligt in het bescheiden karakter ervan. Geen peperduur Battery Park. Juurlink: ‘We gaan uit van de bestaande situatie. Niet te veel inrichting, wat bomen om op hete dagen in de schaduw te zitten en verder instandhouding van wat je kunt zien als de uitwaai-kwaliteit van de kop van Java.’ Met deze aanpak kan de buurt of het stadsbestuur later nog zaken toevoegen. In de schetsen zijn ‘om de leegte leeg te houden’ twee omhaagde plekken aangewezen voor buurtinitiatieven. Die kunnen na verloop van tijd ook weer veranderen. ‘Het is een voorlopig plan dat je aanpast als er een beter idee of meer geld is. Maar hiermee doe je tenminste iets.’
De kop van Java geldt als een gecompliceerd stukje Amsterdam, waarbij veel partijen zijn betrokken. Het stadhuis, de stadsdelen Oost en Noord, de haven, Rijkswaterstaat – iedereen wil meepraten. Wat in elk geval rechtovereind staat is een advies over de bestemming van de kop door een onafhankelijke commissie. Die heeft de vele plannen voor het gebiedje beoordeeld en gaf als aanbeveling dat er het best een park kan komen. Het stadsbestuur nam het advies graag over, gelet op de uitlatingen van wethouder Van der Burg. Maar er werd niet naar gehandeld.
De situatie nu is treurig, los van de hotelboot voor Oekraïense vluchtelingen. Gebrek aan onderhoud versterkt de indruk van verloedering. Of, zoals het omschreven staat in het buurtplan voor de kop: ‘Terwijl even verderop de Bogortuin op mooie dagen de drukte niet meer aankan, ligt de kop van Java er vervallen en afwachtend bij. Zelfs het gras wil er niet meer groeien. Het is niet meer uit te leggen.’
De bewoners willen duidelijkheid na zoveel jaren wachten. En ze hebben haast. Aan opgeven denken ze niet. ‘We gaan gewoon door. Dit plan moet er komen’, zegt Huub Juurlink vastberaden.

deel dit artikel: