Van Corona-app tot Zoomaccount: voor al hun vragen over het gebruik van computers, internet en andere digitale voorzieningen kunnen alle bewoners van Amsterdam Oost terecht bij Cybersoek. De huidige pandemie laat zien dat een dergelijke voorziening belangrijker is dan ooit, stelt directeur Karien Sondervan.
Het is alweer ruim twintig jaar geleden dat de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Roger van Boxtel zich zorgen begon te maken over de digitale kloof: de verschillen in digitale vaardigheden in de samenleving. Internet was destijds nog een luxeproduct. Mobiele telefoons bestonden nog niet, en wie – om in de termen van toen te spreken – wilde surfen over het world wide web, deed dat veelal nog via een luid piepend en zoemend modem dat werd aangesloten op de vaste telefoonlijn.
Jubileum Cybersoek
‘Toch werd al voorzien dat computers en internet een steeds belangrijker rol zouden gaan spelen’, zegt Karien Sondervan, de huidige directeur van Cybersoek. Om ervoor te zorgen dat iedereen daar goed gebruik van zou kunnen gaan maken, kwam er een speciaal programma waarin door heel Nederland zo’n vierhonderd ‘digitale trapveldjes’ werden opgericht. Dat waren plekken waar mensen laagdrempelig kennis konden maken met internet. Denk aan computerhoekjes in buurthuizen, informatiezuilen in bibliotheken, of cursussen die speciaal voor ouderen werden gegeven. Een van die vierhonderd initiatieven werd Cybersoek, inmiddels gevestigd in het gebouw van de Technische School aan het Timorplein, naast Studio-K. Maar terwijl vrijwel alle andere trapveldjes aan het einde van de subsidieperiode weer verdwenen, voorziet de Cybersoek nog altijd in een belangrijke vraag van buurtbewoners. Onlangs vierde Cybersoek haar twintigjarig bestaan.
Dat is grotendeels de verdienste van voormalig directeur Ellen van Eeden, zegt Sondervan. ‘Zij zag in dat de digitale kloof niet alleen opgelost kon worden door toegang te bieden tot computers en internet. Of dat die kloof vanzelf zou oplossen als computers en internet goedkoper zouden worden.’ Een tekort aan digitale vaardigheden heeft in de benadering van Cybersoek te maken met structurele kansenongelijkheid. ‘Het gaat niet alleen om een computer die er niet is. Maar ook om het gemis van een sociaal netwerk met kennissen die je kunnen leren om met computers om te gaan.’ Ook het ontbreken van een baan of ander perspectief speelt vaak een rol. ‘Dat neemt de noodzaak weg om weer eens iets nieuws te leren.’ Een andere belangrijke factor is het gebrek aan kennis van de Nederlandse taal. ‘Digitale vaardigheden of het ontbreken ervan zijn heel vaak verbonden met taalvaardigheden’, zegt Sondervan.
Vandaar dat Cybersoek vrijwel van begin af aan ook taallessen aanbiedt. Of buurtbewoners uitnodigt om alleen even een kopje koffie te komen drinken. Sondervan: ‘Mensen willen graag meedoen aan de samenleving, maar taal belemmert hen. Taal is het eerste wat ze willen leren. Als je dat aanbiedt, kom je in gesprek en ontstaat de wil om ook digitale vaardigheden aan te pakken.’ Dan komen mensen bijvoorbeeld langs met een rekening van een instantie die ze niet helemaal begrijpen, en die ook online betaald moet worden. ‘Mensen moeten zich eerst gezien voelen, voordat ze een organisatie vertrouwen. En ze hebben tegelijkertijd ook zelfvertrouwen nodig om iets nieuws te kunnen leren. Dat proberen we te bieden.’ Bijvoorbeeld via een van de computercursussen die Cybersoek aanbiedt. Via de taallessen die er worden gegeven, of via de huiswerkbegeleiding die studenten uit het Science Park organiseren. Of gewoon tijdens een van de wekelijkse inloopochtenden.
Oude en nieuwe taken
Duane Stein is een van de computerdocenten in dienst bij Cybersoek, die deze inloopochtenden begeleidt. Bezoekers kunnen bij hem terecht met vragen. Bijvoorbeeld omdat ze hun computervaardigheden verder willen ontwikkelen. Stein wijst op een van de ‘vaste klanten’ die covers ontwerpt voor zijn muziek-cd’s met behulp van Photoshop. Af en toe vraagt hij hulp aan een van de vrijwilligers. Of een ander voorbeeld: vorige week hielp Stein een mevrouw die aan het solliciteren was, met het bijwerken, scannen en versturen van haar cv. ‘En vanochtend kwam ze vertellen dat ze de baan had gekregen.’
Zeker in deze tijd spelen we een belangrijke rol, zegt Stein. ‘We krijgen veel vragen over QR-codes en DigiD-login-procedures op de mobiele telefoon.’ Ook over Zoom komen steeds meer vragen. Dat komt doordat ook gemeentelijke welzijnsinstanties tijdens corona hun afspraken online zijn gaan organiseren.
Zo’n 650 mensen komen er iedere week over de vloer. Die worden geholpen door een vaste staf en een team van ruim 55 vrijwilligers. ‘Dat is een heel diverse groep’, zegt Sondervan. Er zitten directeuren van ICT-bedrijven bij die zich graag nuttig willen maken voor de samenleving. En ook mensen die in de bijstand zitten en via het vrijwilligerswerk nieuwe vaardigheden willen ontwikkelen. Sommige vrijwilligers helpen de bezoekers met hun computervaardigheden, anderen zorgen ervoor dat er altijd koffie klaarstaat en dat Cybersoek een prettige plek blijft waar mensen zich welkom voelen. Nog altijd is zo’n twintig procent van de bevolking digitaal niet zelfredzaam, becijfert Sondervan. ‘Dat zijn bijna tweehonderdduizend Amsterdammers.’ Die kan Cybersoek natuurlijk niet allemaal ontvangen. ‘Vandaar dat we ook “train de trainer-programma’s” hebben opgezet.’ Daarin krijgen medewerkers van allerlei instellingen trainingen om de mensen met wie zij werken verder te helpen met digitale vaardigheden. Denk aan mensen die werken bij bibliotheken, opvangorganisaties als de Regenboog Groep of welzijnsorganisaties als Dynamo.
Project Cyberbank
Toch is het ieder jaar weer spannend of Cybersoek kan blijven bestaan. Een derde van het budget komt van de gemeente, de rest moet ieder jaar weer opnieuw worden verdiend. Bijvoorbeeld door de verhuur van zalen, of subsidies van fondsen. Dat is lastig, want fondsen zijn vooral geïnteresseerd in vernieuwende projecten, niet zozeer in het draaiend houden van een bestaande organisatie, hoe waardevol die ook is. ‘En dus proberen we ieder jaar weer nieuwe programma’s te bedenken, maar dat is niet altijd makkelijk, en kost veel energie.’
Het project van dit jaar? De Cyberbank – een soort voedselbank voor laptops (zie kader), die laptops aanbiedt aan stadspashouders. Corona heeft aangetoond hoe belangrijk het is om thuis goed toegang te hebben tot internet. ‘En voor gezinnen met schoolgaande kinderen is een laptop of tablet vaak ook niet meer genoeg.’ Want als er een ding duidelijk is geworden tijdens de corona-crisis, dan is dat het belang van digitale vaardigheden in onze samenleving. Van corona-app en online onderwijs tot zoom-afspraken met vrienden, familie en ambtenaren van de sociale dienst – zonder digitale vaardigheden – is het lastiger dan ooit om goed mee te kunnen doen met de samenleving. De digitale kloof die minister van Boxtel begin deze eeuw al op de agenda zette, is nog lang niet gedicht.
Over Cyberbank
Op 10 december van het afgelopen jaar – de dag van de mensenrechten – lanceerde Cybersoek de eerste Cyberbank van Nederland. De Cyberbank is een initiatief om laptops die mensen niet meer gebruiken in te zamelen, op te knappen en beschikbaar te stellen voor Amsterdammers met een laag inkomen. ‘Een soort voedselbank, maar dan voor laptops’, zegt Karien Sondervan. ‘Veel mensen willen hun oude laptops graag beschikbaar stellen, maar ze weten niet precies hoe. Of ze twijfelen omdat er bijvoorbeeld nog allerlei data op hun harde schijf staat, waarvan ze niet zeker weten of die goed gewist kan worden.’ Cybersoek kan daarbij helpen. In samenwerking met de sociale onderneming ICT Vanaf Morgen worden de ingeleverde laptops helemaal gereset en indien noodzakelijk opgeknapt. Dat wordt gedaan door jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt, die bij ICT Vanaf Morgen ICT-vaardigheden leren. Daarmee helpen ze niet alleen bij het recyclen van computerapparatuur, maar vergroten ze ook hun eigen kansen op een baan.
Laptop nodig?
Iedereen met een Stadspas met groene stip kan in aanmerking komen voor een laptop. Op dit moment verwerkt de organisatie de eerste tweeduizend aanvragen die in december zijn binnengekomen. Vanaf februari kunnen weer nieuwe aanvragen worden ingediend via de website: www.decyberbank.nl, of telefonisch: (020) 2445910,
ma-vr 12.00- 14.00 uur.
Laptop over?
Laptops van minder dan vijf jaar oud en met werkende camera, microfoon, speakers en oplader kunnen worden ingeleverd bij Cybersoek, Timorplein 22.
Voor meer informatie: www.decyberbank.nl