Vorig jaar begon de IJopener een serie over geestelijk leven in de buurt. Op IJburg bezoeken we dit keer de Binnenwaai, een protestantse kerk. En we spreken met IJburgse religieuzen, aangesloten bij de congregatie van de Kleine Zusters van Jezus. Spiritualiteit in de wijk: het is er wel degelijk en de werking ervan kan verrassen. 

Een kerktoren of minaret is aan het Ed Pelsterpark, een plein op IJburg, niet te ontdekken. En toch wordt dit ‘het reli-plein’ genoemd. Plek van religies, van geestelijk leven in een nieuwbouwwijk waar je dat niet verwacht. Schijn bedriegt. Hier zijn een protestantse kerk, een moskee en een pinkstergemeente gevestigd.

We gaan de kerk in, de Binnenwaai, waar sinds twee jaar Alexander Noordijk (45) voorganger is. Een dominee van de buitencategorie. Via een omweg in het vak gekomen, dat sinds zijn jeugd een roeping is. Homoseksueel. Een man die waarschijnlijk wegens zijn geaardheid thuis met een vuurwerkbom is bedreigd. Alleen door alert ingrijpen van zijn partner kon ontploffing worden voorkomen.

Noordijk praat er luchtig over, maar ook voor hem blijft het een emotioneel onderwerp. ‘Ik had dit niet verwacht. ’t Is het gekste dat ik ooit heb meegemaakt’, zegt hij. We drinken koffie en praten over geestelijk leven aan een tafel die grenst aan de gebedsruimte van de Binnenwaai. Een altaar, veertig stoelen, een vleugel. Bescheidenheid voor Gods aangezicht.

Hier worden de zondagse diensten gehouden. Dan zit het meestal vol. ‘Zondagsavonds moeten we stoelen bijschuiven’, vertelt hij, ‘dan hebben we onze Tafeltijd, een viering met een avondmaal en een gespreksthema voor lhbt’ers’. Dit initiatief van Noordijk is uitgegroeid tot een spirituele gebeurtenis die zich in bredere kring heeft rondgesproken. De bezoekers komen niet alleen uit de buurt, maar uit heel Amsterdam en daarbuiten.

‘Enorme fascinatie’

Alexander Noordijk heeft altijd ‘een enorme fascinatie voor Jezus’ gehad. Hij is geboren in de Hoekse Waard, in een religieus maar niet zwaar gezin. Als kind speelde hij voor dominee. Zijn teddyberen waren de kerkgangers. In Ede studeerde hij later aan een hbo-opleiding voor pastoraal werk. Halverwege kwam hij als homo uit de kast. Wat volgde was een haast bijbelse verbanning. ‘Ik ben uit Ede weggevlucht.’

Dan begint de grote U-bocht in zijn leven: via een uitzendbureau, een opleiding personeelswerk en steward bij KLM en Transavia komt hij in IJburg terecht. Daar woont Kai, de man van wie hij houdt. Een eindje verderop is de Binnenwaai van dominee Rob Visser. Die haalt hem de kerk in. Noordijk pakt na jaren zijn opleiding in Ede weer op. De Verloren Zoon is terug, zei de schoolleiding, en maakte haar excuses voor wat hem was aangedaan. Hij haalde zijn diploma en studeert nu theologie aan de VU. Toen Rob Visser vertrok uit IJburg was hij zijn opvolger.

IJburg is voor de kerk een pioniersplek. Of er veel kerkgangers zijn is een open vraag. Kerken lopen leeg; de secularisering is nog niet gestopt. God lijkt hier ver weg. Maar Alexander Noordijk legt zich daar niet bij neer. Als jeugdwerker van de Binnenwaai haalde hij jongeren van straat in de hoop belangstelling te wekken. Het werkte, al waren er problemen. ‘Twee moslimjongens kwamen naar binnen, zagen het kruis op het altaar en spuugden erop. Heer, wat moet ik doen, bad ik bij mezelf. Ik ben met ze in gesprek gegaan en ze zijn hier blijven komen.’

Dat de kerken leeglopen, wil volgens Noordijk niet zeggen dat er geen geloof is. Volgens hem is er geloof genoeg – je moet het alleen opzoeken en er actief mee omgaan. En zo is hij gaan samenwerken met de moskee op IJburg en de rooms-katholieke Kleine Zusters van Jezus, een kloostergemeenschap van een paar straten verderop (zie kader hieronder).

School en bijbel

Enkele opmerkelijke feiten waaruit blijkt dat het grote woord spiritualiteit in het dagelijks leven op IJburg klein begint. Vanuit de Binnenwaai ontstond het initiatief om basisscholen bij de kerk te betrekken. Noordijk mocht geen zieltjes winnen, maar bijbelverhalen vertellen mocht wel. Nu komen drie betrokken scholen in groepen bij hem in de kerk, is er een kinderkerstkoor en zijn er gezamenlijke vieringen met Pasen en Kerstmis. Met het oog op kinderen van gelovige moslims gebruikt Noordijk in de klas teksten uit het Oude Testament, waar bijbel en koran elkaar overlappen. ‘Ik probeer altijd aan te sluiten.’

De 4/5 mei-viering van dit jaar gaf hij vorm door met vijftig jongeren uit de kerk, de moskee en van elders – ‘een compleet multiculti-gezelschap – naar Kamp Westerbork te gaan. Een onvergetelijke dag. ‘Wat was ik trots op onze jongeren’, zegt hij. Doel was kerk en moskee met elkaar te verbinden. ‘Het was een stap naar wederzijdse acceptatie.’

Over een paar weken is het Kerstmis, een feest waar de dominee zich intens op verheugt. Dan zijn er in de sporthal onder de Binnenwaai zo’n vierhonderd mensen en gaat Alexander Noordijk voor. Hij wil de kerk en Jezus’ woord op IJburg levend te houden, zet de deur naar anderen open en doet er alles aan om polarisatie in de buurt te voorkomen. ‘We hebben elkaar hier nodig.’


De Kleine Zusters van Jezus op IJburg

Is er nog geestelijk leven in onze buurten? Het antwoord is ja. Je moet er alleen naar zoeken. Wie had gedacht dat in een nieuwbouwwijk als IJburg, in het ‘goddeloze’ Amsterdam, een rooms-katholieke kloostergemeenschap van vier religieuzen is gevestigd? Ze zijn de laatsten van hun congregatie in Nederland en dragen de mooie naam Kleine Zusters van Jezus. Ze wonen sinds 2012 op IJburg.

Hun gemeenschappelijke appartement biedt tussen de huizen door uitzicht op het Buiten IJ. In de verte is een deel van Durgerdam zichtbaar. Een zeil blinkt in lage wolken; vrachtschepen varen langs Vuurtoreneiland richting Oranjesluis. Binnen praten we met zusters Andrée (81) en Mauricia (69). Hun medezusters Madeleine (87) en Els (42) zijn afwezig. Madeleine herstelt in het OLVG van een heupoperatie en Els is als schoonmaakster aan het werk. Andrée en Madeleine zijn van oorsprong Frans; Mauricia komt uit Franstalig Zwitserland. Ze wonen al decennia in Nederland en spreken onze taal voortreffelijk. Andrée maakt moeiteloos grappen in onvervalst Amsterdams.

Wie zijn de Kleine Zusters van Jezus, wat doen ze en waar staan ze voor? Mauricia vertelt dat de Franse edelman Charles de Foucauld (1858-1916) – soldaat, ontdekkingsreiziger en later geestelijke – inspirator van hun orde is. Na zijn wilde jaren kwam Foucauld in Marokko in contact met moslims en raakte onder de indruk van hun vroomheid en oprechte eenvoud waarmee ze de islam beleden. Hij hervond er zijn christelijke geloof door‘Zijn leven werd door deze ontmoeting met Jezus van Nazareth radicaal veranderd.’ Uiteindelijk werd hij een voorbeeld voor degenen die hun lot door eenvoudig werk en gebed wilden verbinden met dat van gewone, ‘kleine’ mensen. Vandaar de naam Kleine Zusters. Hun orde telt wereldwijd ongeveer twaalfhonderd vrouwen.

De Kleine Zusters hoeven geen doel te bereiken. Ze willen gewoon aanwezig zijn. Of zoals Mauricia zegt: ‘Er zijn, zonder verdere pretenties. Om iets van Gods aanwezigheid te laten vermoeden’. Zij en Andrée woonden lang op een woonboot in de Jordaan waar ze veel contact hadden met kwetsbare jongeren die aan de drugs waren. Andrée werkte daarvoor in een plasticfabriek op de Prinsengracht, bij ACF (kinine) en bij de marine waar ze in de keuken aardappels moest pitten. De Nederlandse Els is pas kort in de communiteit. Ze heeft net haar eeuwige geloften gevierd, blijft nog een jaar en gaat dan terug naar Libanon waar ze eerder al zeven jaar als Kleine Zuster verbleef. Madeleinewoonde lang in de Haagse Schilderswijk waar ze de laatste jaren als vrijwilligster in een hospice was.

De komst van de zusters naar IJburg betekende voor ieder van hen een sprong in het diepe, een nieuwe uitdaging. Na een periode van wennen hebben ze het prima naar hun zin. Ze zijn ook blij met de band die ontstond tussen hen en de protestantse geloofsgemeenschap van de Binnenwaai.  

Het is niet hun taak, vertellen ze, om mensen te bekeren. Het gaat de Kleine Zusters om vriendschap, nabij zijn, wederzijdse relaties met de buren, een gesprek met Marokkaanse jongens. ‘Kleine dingen waarin je God kunt vinden.’ Hun geloof brengen ze bijvoorbeeld als volgt tot uitingSamen met een groepje buurtbewoners zijn ze verbonden aan het christelijk platform Wijburg. Laatst waren zij aan de buurt om een meditatieve avond over de bijbel te organiseren. ‘We hadden bedacht’, vertelt Mauricia, ‘dat we dat aan de hand van de oude traditie lectio divina zouden doen, waarbij Gods woord aandachtig wordt gelezen.’ In dit geval betekende dat drie keer dezelfde bijbeltekst en na elke lezing zeven minuten stilte. En dan vragen erover stellen aan elkaar. Het was een avond die ‘verdiepend en verbindend werkte’.

Als ze zondags naar de kerk gaan is het in de Nicolaas-basiliek bij het centraal station, ‘vanwege de mooie liturgie’. Maar ook thuis is er gelegenheid voor gebed en contemplatie. Een van hun slaapkamers is ingericht als kapel. Op een centrale plek ligt daar de bijbel. Aan de muur hangt een sculptuur: drijfhout dat een kunstenaar met enkele insneden knap tot het Lam Gods vormde. Op een zijtafeltje staat een icoon van inspirator Charles de Foucauld. In deze huiskapel, sober en intiem, vieren de Kleine Zusters van Jezus op IJburg hun geloof.


deel dit artikel: