De meeste lokale herdenkingen en evenementen op 4 en 5 mei gaan in verband met de verspreiding van het corona-virus niet of in sterk aangepaste vorm door. Het is op ditmoment nog niet te zeggen hoe dat precies in de buurten van het verspreidingsgebied van de IJopener zal zijn (Indische Buurt, Oostelijk Havengebied, Zeeburgereiland en IJburg). Lezers wordt aangeraden om de relevante websites te raadplegen. In het kader van 75 jaar vrijheid ontdekt de IJopener intussen een mooi initiatief voor de herdenking van 2800 Joodse buurtbewoners.
Kom vanavond met verhalen
Hoe de oorlog is verdwenen,
En herhaal ze honderd malen:
Alle malen zal ik wenen.
Uit het gedicht Vrede van Leo Vroman
Op het Kastanjeplein wordt met houten planken de plattegrond van de buurt neergelegd. Per straat en op basis van de namen en huisnummers wordt een beeld gegeven van de 2800 Joodse bewoners die uit de buurt verdwenen. Op een bijzondere manier krijgen zij hun naam en thuis terug. Zo blijven zij genoemd en in gedachten gehouden. Ook andere verwijzingen als teruggevonden briefjes die uit de treinen zijn gegooid zijn toegevoegd aan de verbeelding op het Kastanjeplein.
Ida van der Lee is een kunstenaar uit de Oosterparkbuurt die het belangrijk vindt om rituelen te verbinden aan herdenkingen en op die manier de werkelijkheid op een pijnlijke manier bloot te leggen. Op het Kastanjeplein wordt sinds 2012 op een bijzondere en inspirerende manier de dodenherdenking op 4 mei georganiseerd. Dit jaar wordt het project ‘Namen en Nummers’ afgerond.
Houten boekjes
Als je de rituele ruimte binnenstapt krijg je uitleg over de procedure. De verzamelde namen zijn opgeslagen in de archiefkast in houten boekjes. Uit het archief kiezen bezoekers een naam en een straat. Bewoners en bezoekers maken per bewoner een versierd bordje met hun naam en huisnummer. Bij het zogeheten Tijdkantoor wordt het publiek gevraagd om symbolisch uit de tijd te stappen. Na het passeren van een oude klok zonder uurwerk begin je symbolisch met het bordje aan de terugreis van de vroegere bewoner. Op de stoeprand is een spoorlijn geschilderd met ernaast verwijzing naar de afstand en de geschiedenis van plaatsen als het Anne Frankhuis, Westerbork en Auschwitz.
Ida vertelt: ‘Deze nagebootste reis wordt door deelnemers als confronterend, pijnlijk maar ook vooral als een mooi emotioneel moment ervaren.’ De bordjes worden neergelegd in de plattegrond op de plek van het vroegere thuis en aan iedereen wordt gevraagd om dit persoonlijk te maken in de vorm van een eigen gesproken tekst: ‘ik breng je terug naar huis’.
Groeiende belangstelling
Dan is het de hoogste tijd om terug te keren in je eigen tijd. Iedereen krijgt een kop thee en is in de gelegenheid om met elkaar ervaringen en emoties te delen.
Inmiddels is het grootste deel van de namen door buurtbewoners en andere bezoekers op kleurrijke bordjes geschilderd. Vandaar dat het project dit jaar bij de viering van 75 jaar vrede kan worden afgerond. Voor de meeste mensen zijn al bordjes gemaakt en komende 4 mei kunnen voor de nog ontbrekende namen nieuwe bordjes gemaakt worden. Zo kunnen nog zoveel mogelijk van de 2800 Joodse buurtbewoners herdacht en symbolisch thuisgebracht worden. Er is een nog steeds groeiende belangstelling voor het project, mede ingegeven door deze nieuwe vorm van herdenken. Ook vanuit andere landen, zoals de Verenigde Staten, Polen en Israël. ⋅
deel dit artikel: